Automutilatie [tips tegen en gevolgen van zelfbeschadiging]
Stel; je zit met je puber aan tafel. Jullie zitten gezellig te kletsen, er lijkt niets aan de hand. Totdat je oog opeens valt op de rode snee op de arm van je puber. Je duwt z’n mouw wat omhoog en dan zie je dat de hele arm onder de sneetjes zit. Geschrokken kijk je je kind aan. Wat is hier aan de hand?
Wat is automutilatie?
Een ander woord voor automutilatie is zelfbeschadiging. Hiervan is sprake wanneer iemand zichzelf moedwillig pijn doet. Het kan al vanaf jonge leeftijd voorkomen, maar vooral de puberteit is een risicovolle periode. De zelfbeschadiging kan zich uiten in veel verschillende vormen. De krassen in armen en benen zijn een bekend voorbeeld. Maar er zijn ook mensen die brandwonden bij zichzelf veroorzaken, met het hoofd tegen de muur beuken, of zichzelf slaan. In sommige gevallen wordt er een overdosis pillen geslikt, in het ergste geval met de dood tot gevolg.
Waar komt het vandaan?
Automutilatie ontstaat wanneer mensen geen andere manier meer weten om negatieve emoties te verdringen. Vaak gaat het om gevoelens van eenzaamheid, verdriet, woede of angst. Men probeert de emotionele pijn te overstemmen met lichamelijke pijn. In eerste instantie kan iemand zich hierdoor echt even beter voelen. Bij pijn komen namelijk ook endorfines vrij. Dit zijn hormonen die de pijn verzachten. Helaas werken ze maar tijdelijk en komen de negatieve gevoelens al snel weer naar boven. Hierdoor kan iemand in een neerwaartse spiraal terecht komen. Er is steeds meer fysieke pijn nodig om zich nog even beter te voelen. Het is lang niet in alle gevallen zo dat iemand moedwillig begint met zichzelf te pijnigen. Vaker gaat het een eerste keer eigenlijk per ongeluk. Iemand stoot bijvoorbeeld zijn hoofd, merkt dan dat hij zich hierdoor even wat beter voelt en probeert het daarom nog een keer. Eigenlijk ontwikkelt het zich dan tot een soort verslaving, van steeds meer zelfverminking om nog even die endorfinen te kunnen voelen.
Gevolgen van zelfbeschadiging
Automutilatie kan zowel fysieke als lichamelijke gevolgen hebben. Ten eerste zijn er de fysieke littekens die achterblijven na bijvoorbeeld het snijden in armen of benen. Deze littekens kunnen een leven lang zichtbaar blijven. In het geval van een (mislukte) poging tot zelfdoding kunnen de lichamelijke gevolgen nog veel groter zijn. Verder zijn er vooral veel psychische littekens. De zelfpijniging is namelijk slechts een tijdelijke oplossing. Nadat de endorfines weggetrokken zijn, komt de psychische pijn weer in volle sterkte terug. Vaak voelt men zich steeds ongelukkiger en voelt men zich ontevreden over zichzelf omdat het niet lukt om de problemen op te lossen.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Risicogroep
Automutilatie kan al op jonge leeftijd beginnen, waarbij meisjes hiervoor gevoeliger zijn dan jongens. Pubers vormen een belangrijke risicogroep. Er zijn schattingen dat ongeveer 5 procent van de pubers tussen de 14 en 17 jaar oud in meer of mindere mate doet aan zelfbeschadiging. Aan de ene kant is dat begrijpelijk. De puberteit is een verwarrende tijd. Veel pubers zijn onzeker over zichzelf, over hun lijf, of over hun leven. Ze willen erbij horen, maar tegelijkertijd ook zichzelf zijn. Dat kan heel wat conflicten. Niet alleen met hun omgeving (met name hun ouders) maar ook innerlijke conflicten met zichzelf. Automutilatie kan dan een uitweg zijn, om zichzelf even wat beter te voelen. Overigens is automutilatie geen officiële psychiatrische stoornis. Het kan wel een symptoom zijn van een stoornis. Denk bijvoorbeeld aan schizofrenie, borderline of een posttraumatische stressstoornis. Beschadigt je puber zichzelf? Dan wil dat niet direct zeggen dat er sprake is van een achterliggende stoornis. Bij pubers is het meestal meer een manier om om te leren gaan met negatieve gevoelens. Het is een fase, waar de meeste pubers zelf weer uit komen.
Automutilatie voorkomen
Natuurlijk wil je niet dat je puber zichzelf pijn doet en wil je hem als ouder graag helpen. Zelfbeschadiging kan bij pubers ontstaan door het onvermogen om te praten over problemen. Als ouder is het belangrijk om je kind te laten weten dat hij of zij altijd bij je terecht kan. Wanneer je kind dit van jongs af aan leert, zal dat het bespreken van problemen makkelijker maken. Toch kunnen er altijd momenten komen waarop je kind het gevoel heeft bij niemand terecht te kunnen. Vermoed of ontdek je dat je puber zichzelf beschadigd? Dan kan dat voor jou als ouder een grote schok zijn. Misschien voel je zelfs woede richting je kind, omdat het blijkbaar liever zichzelf pijn doet dan bij jou komt met zijn problemen. Die woede is te begrijpen, maar niet eerlijk richting je kind want opgroeien is nu eenmaal niet makkelijk. Ben je boos? Laat dit je kind dan niet merken. Probeer open te staan voor zijn of haar verhaal. Daar heeft je kind meer aan dan aan een boze ouder.
In therapie
Vermoedt of weet je dat je kind zichzelf beschadigd? Overweeg dan ook om hulp in te schakelen. Via de huisarts kan er eventueel een verwijzing richting psychologische hulp gedaan worden. Uit onderzoek is gebleken dat met name cognitieve gedragstherapie een effectieve behandeling kan zijn bij automutilatie. Bij deze vorm van therapie wordt de cliënt geholpen om negatieve gedachten te herkennen. Daarna wordt geprobeerd om het aangeleerde gedrag om met die gedachten om te gaan (het beschadigen van zichzelf) te veranderen. Op deze manier probeert men de negatieve spiraal te doorbreken. Ook jongeren kunnen baat hebben bij deze behandeling. Het is alleen wel belangrijk dat je kind zelf achter de behandeling staat. Als hij of zij alleen gaat omdat jij dat wilt, zal er weinig effect zijn.
In geval van nood
Maak je je veel zorgen over je kind, of over iemand anders die zichzelf beschadigt? Ben je misschien zelfs bang dat iemand een poging tot zelfdoding zal ondernemen? Kijk eens op de website van 113. Deze organisatie is gespecialiseerd in de ondersteuning van mensen die zelfdoding overwegen en de mensen uit hun omgeving. Ze hebben een crisislijn (tel. 0900 113) en je kunt bij hen ook terecht voor zelftests en therapie.
Praat mee op het forum
