Dyslexie [symptomen, onderzoek, behandeling]
Heeft je kind erg veel moeite met lezen? Lijkt ook spelling lastiger te gaan dan bij andere kinderen van zijn leeftijd? Dan zou er sprake kunnen zijn van dyslexie. Een aandoening die helaas niet te genezen valt, maar waar je kind wel beter mee kan leren omgaan.
Wat is dyslexie?
Het woord dyslexie komt uit het Grieks: ‘dys’ betekent ‘niet functioneren’ en ‘lexis’ betekent taal. Wat krom vertaald is het dus ‘niet functioneren in taal’, maar die term dekt de lading vrij goed. Er is ook een officiële, Nederlandse definitie van dyslexie: ‘dyslexie is een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau’ (Kleijnen et al., 2008). Ja, dat is een hele mond vol ?. Kort gezegd gaat het erom dat er een blijvend probleem lijkt te zijn op het gebied van technisch lezen en/of spelling. Met technisch lezen wordt specifiek het kunnen lezen van de woorden bedoeld. Het draait dan dus niet direct om de betekenis. De betekenis van woorden herkennen valt onder het onderdeel begrijpend lezen. Door dyslexie kunnen er overigens wel degelijk ook problemen zijn bij begrijpend lezen, maar deze problemen ontstaan puur door de problemen bij het technisch lezen.
Hoe vaak komt het voor?
In Nederland heeft bijna 4 procent van de kinderen ernstige enkelvoudige dyslexie. Met enkelvoudig wordt bedoeld dat deze kinderen verder geen andere leerproblemen hebben. Pas wanneer andere oorzaken uitgesloten zijn, wordt de term ‘dyslexie’ gebruikt. Zo kan een aandoening zoals ADHD ook negatieve invloed hebben op het leervermogen van het kind. Wanneer het kind erg druk is, kan het problemen hebben met lezen. Deze problemen ontstaan dan echter door de drukte in het hoofd en de slechte concentratie. Van dyslexie is dan (meestal) geen sprake.
Wat zijn de symptomen van dyslexie?
Als je kijkt naar de omschrijving van dyslexie, denk je waarschijnlijk al snel dat dyslexie makkelijk te ontdekken is. Vertoont een kind schrijf- of leesproblemen? Dan zal er sprake zijn van dyslexie. In de praktijk wordt deze aandoening lang niet altijd zo makkelijk herkend. Denk je dat je kind last heeft van dyslexie? Dan is het de moeite waard om te letten op de volgende kenmerken:
1. Je kind vindt het lastig om klanken in de goede volgorde te zetten, bijvoorbeeld ‘dram’ en ‘darm’;
2. Hij of zij vindt het lastig om verschil tussen bepaalde klanken te horen, zoals tussen m en n of eu, u en ui;
3. Je kind is snel afgeleid bij luisteroefeningen;
4. Hij of zij kan ook problemen ervaren bij het leren van reeksen. Dit is niet alleen te merken bij taal (bijvoorbeeld spellingsregels), maar ook bij rekenen (het leren van tafels);
5. De logica in uitdrukkingen en spreekwoorden ontgaan je kind;
6. Ook het onthouden van losse details kan lastig zijn. Denk bijvoorbeeld aan het uit het hoofd leren van woordrijtjes of jaartallen.
Zoals je ziet kunnen de problemen niet alleen voorkomen bij taal-, maar ook bij rekenwerk.
De oorzaak van dyslexie
Zijn er in de familie meer mensen me dyslexie? Dan heb je kans op pech, want deze aandoening kan erfelijk zijn. Heb jij of je partner dyslexie? Dan heeft jullie kind 40 tot 50 procent kans om er ook last van te krijgen. Hebben jullie beiden leesblindheid? Dan is er bijna geen ontkomen meer aan: je kind heeft zo’n 80 procent kans om ook deze aandoening te hebben. Hoe de afwijking precies ontstaat is (nog) niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat het probleem ergens in de hersenen zit. Het vermoeden is dat het gebied in het brein waar klanken en schrifttekens (letters en cijfers) aan elkaar gekoppeld worden niet goed werkt. Het kan zijn dat het gebiedje verkeerd is aangelegd, of dat het moeilijk bereikbaar is. Als er een klank het brein binnenkomt, wordt deze hierdoor fout of onvoldoende verwerkt. Ook het geheugen werkt daarbij minder goed mee. Normaal gesproken onthoud je klanken en herken je deze een volgende keer sneller, doordat je de klanken onthouden hebt. Bij dyslexie lijken die klanken niet of minder opgeslagen te worden in het geheugen. Het brein heeft dus geen ‘naslagwerk’ om een klank een volgende keer sneller te kunnen herkennen.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Hoe wordt dyslexie vastgesteld?
Dyslexie vaststellen is nog best lastig. Er bestaat geen specifieke test om de aandoening aan te tonen. En omdat we ook nog niet zo goed weten hoe dit werkt in het brein, geeft hersenonderzoek ook geen uitsluitsel. Vooralsnog ligt de focus daarom op het aantonen van de hardnekkigheid van de leesproblemen. Daarvoor is het natuurlijk wel van belang dat die leesproblemen worden opgemerkt. Op de basisschool wordt hiervoor gewerkt met een speciaal protocol met betrekking op leesproblemen en dyslexie. In de praktijk betekent dit vaak dat je kind gedurende ongeveer een half jaar drie keer per week extra les krijgt in technisch lezen. Dit gebeurt op school, of in de praktijk van een (ortho)pedagoog. Dat laatste gebeurt overigens alleen na akkoord van de gemeente waar je woont, want deze zorg valt sinds 2015 namelijk onder de Jeugdzorg. Na dit halfjaar wordt gekeken hoe groot de vooruitgang is. Blijkt je kind dan toch nog achter te lopen op leeftijdsgenootjes? Dan kan redelijk overtuigend vastgesteld worden dat je kind dyslexie heeft.
Leren met een dyslexieverklaring
Helaas blijven veel kinderen met dyslexie hun hele leven leesproblemen houden. Een echt effectieve behandeling is er helaas (nog) niet voor. Door veel oefenen kan het technisch lezen wel wat verbeteren, maar doordat het geheugen niet goed meewerkt gaat dit langzaam. Als dyslexie officieel is vastgesteld, kan er op basis van het deskundigenrapport ook een dyslexieverklaring afgegeven worden. Je kind kan met die verklaring gebruikmaken van extra faciliteiten op school. Standaard gaat het dan om verlenging van examentijd met maximaal 30 minuten en het vergroten van de letters van de opgaven. Overigens zijn deskundigen het er niet over eens of het vergroten van de letters daadwerkelijk helpt bij dyslexie. Er zijn aanvullende mogelijkheden, zoals de leerling toestemming geven om spellingtoetsen over te slaan. Deze aanvullende mogelijkheden moeten dan wel specifiek in de dyslexieverklaring genoemd worden.
Praat mee op het forum
