Asfyxie [zuurstofgebrek bij de geboorte]
Asfyxie betekent letterlijk ‘niet ademen’. Door het ontbreken van de ademhaling ontstaat er zuurstofgebrek. De term wordt gebruikt wanneer er bij baby’s sprake is van zuurstofgebrek tijdens de zwangerschap of rond de geboorte. Dit zuurstofgebrek kan zeer ernstige gevolgen hebben. Ongeveer 1 procent van alle voldragen pasgeboren kindjes krijgt hiermee te maken.
Wat is de oorzaak van zuurstoftekort?
Wanneer er sprake is van zuurstoftekort, dan komt dit bij baby’s vaak doordat de overdracht van zuurstof van moeder naar kind niet goed verloopt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren doordat de moederkoek voortijdig loslaat. Deze moederkoek (placenta) regelt dat je ongeboren kindje zuurstofrijk bloed krijgt toegevoerd. Wanneer dat niet meer goed verloopt, kan dit asfyxie veroorzaken. Ook een hoge bloeddruk kan problemen veroorzaken. Roken en drugsgebruik vergroten het risico. In sommige gevallen draait het kindje zo in de buik, dat de navelstreng bekneld raakt. Ook dan ontstaat een levensgevaarlijke situatie, omdat je kindje geen of slechts weinig zuurstofrijk bloed krijgt. Wanneer de bevalling gestart is kan er helaas ook nog zuurstofgebrek ontstaan. Je kindje kan bijvoorbeeld in het vruchtwater poepen en dat vervuilde water in de longen krijgen, waardoor ademhalen bemoeilijkt wordt. Wanneer de bevalling erg lang duurt, kan er ook een tekort aan zuurstof ontstaan.
Wat gebeurt er bij asfyxie?
Is er sprake van te weinig zuurstof? Dan zal het lichaam van je kindje hier automatisch op reageren, door de zuurstof zoveel mogelijk naar de belangrijkste organen (zoals hersenen en hart) te laten stromen. Andere organen, zoals nieren, lever, spieren en darmen, krijgen hierdoor minder zuurstof. Dit kan schade veroorzaken, maar als het tekort niet te lang duurt betekent dit wel dat die vitale organen ongeschonden uit de strijd komen. Duurt het zuurstoftekort langer? Dan krijgen uiteindelijk ook die vitale organen te weinig zuurstof binnen. Het gebrek aan zuurstof veroorzaakt een verminderde werking van de spieren van het hart. Ook de pompkracht van het hartje, nodig om het bloed door het lichaam te pompen, wordt minder sterk. Dat heeft weer tot gevolg dat er minder bloed richting de hersenen gaat. Dit kan uiteindelijk resulteren in een hersenbeschadiging.
Symptomen van zuurstoftekort
Is er sprake van asfyxie? Direct na de geboorte zal dit dan al duidelijk zijn. Een kindje met zuurstoftekort scoort laag tot zeer laag op de Apgar-test. De ademhaling is minimaal en oppervlakkig, het hart klopt te traag en het kindje is vaak slap. Deze symptomen zullen direct duidelijk maken dat reanimatie nodig kan zijn. Verder hangen de symptomen af van hoe erg het zuurstoftekort is. Is er sprake van slechts lichte asfyxie? Dan is je kindje prikkelbaar, het zal veel huilen en gespannen ogen. Daarnaast kan er sprake zijn van het kenmerkende ‘fladderen’, het onrustig bewegen van armpjes en benen. Is het een wat ernstiger vorm? Dan is je kindje juist sloom en slap en geeft het (bijna) geen reactie op prikkels. Vaak krijgt je kindje dan ook te maken met epileptische aanvallen, waarbij het trilt met armpjes en beentjes en een smakkende beweging maakt met het mondje. Is de asfyxie ernstig? Dan is je kindje in coma. Het reageert nergens op, zelfs niet op pijnprikkels.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Asfyxie vaststellen
Het is niet voor niets dat iedere zwangere vrouw onder controle staat van een gynaecoloog of verloskundige. Door regelmatig te checken hoe het met je kindje is, worden zaken zoals zuurstofgebrek eerder opgemerkt. Lijkt er sprake te zijn van asfyxie bij je ongeboren kindje? In de meeste gevallen zal dan worden besloten om je kindje zo snel mogelijk ter wereld te brengen. Dit gebeurt dan met een keizersnede. Heeft de arts het idee dat er sprake is geweest van zuurstoftekort in de buik of tijdens de geboorte? Dan kan er een hersenfilmpje (EEG) gemaakt worden, vaak in combinatie met een magneetscan (MRI). Met behulp van de resultaten uit deze onderzoeken kan vastgesteld worden hoe ernstig de schade is. Daarnaast kan op korte termijn bloedonderzoek uitsluitsel geven. Door zuurstoftekort wordt het bloed namelijk zuur. Door de hoeveelheid melkzuur in het bloed te meten, kan worden vastgesteld of er sprake is van zuurstoftekort. Bloedonderzoek is een snelle manier om de gezondheid van je kindje te checken. Wanneer er sprake lijkt te zijn van asfyxie zal er dan ook regelmatig wat bloed worden afgenomen om te testen, om te zien of de situatie verbetert.
Gevolgen van asfyxie
Hoe ernstig de gevolgen zijn van zuurstoftekort, hangt af van de ernst van het tekort. Was er slechts sprake van een licht zuurstoftekort, dan kan het zijn dat je kindje er onbeschadigd uit komt. In sommige gevallen zijn er tijdelijke restverschijnselen, zoals overprikkeldheid of gespannenheid, die na verloop van tijd vanzelf wegtrekken. Als er sprake is van een ernstiger vorm van asfyxie, dan kan dit leiden tot motorische stoornissen, zoals spasticiteit), maar ook tot achterstanden in de geestelijke ontwikkeling.
Is behandeling mogelijk?
Tot nog niet zo heel lang geleden konden artsen na asfyxie alleen wat doen op het gebied van symptoombestrijding. Zo konden er medicijnen worden voorgeschreven om stuipen tegen te gaan. Sinds kort lijkt er echter in sommige gevallen toch (beperkte) behandeling mogelijk. Is er sprake van ernstig zuurstoftekort bij een voldragen pasgeboren kindje? Dan kan dit behandeld worden door het kindje drie dagen lang te koelen tot 33,5 graden Celsius. In sommige gevallen gebeurt dit door het hele lichaam te koelen, in andere gevallen door alleen het hoofdje te koelen. Het doel van de afkoeling is het verkleinen van de kans op blijvend neurologisch letsel.